Hamdi YILMAZ – Türkiye’nin ilk kadın muhtarı
Türk kadını seçilme hakkını ilk kez 8 Şubat 1935’teki milletvekili seçimlerinde kullandı, Meclis’e 18 kadın milletvekili girdi.
Türk kadınına seçme ve seçilme hakkının verilişinin 74’üncü yıl dönümü nedeni ile daha önce de gündeme getirdiğim bir konuya dikkatinizi çekmek istiyorum.
Her ne kadar eski hükümdar fermanları “Sultan ve hakan buyuruyorlar ki” diye başlıyorduysa da son bir kaç yüz yıldır kadının karanlığa itilişi herkesin malûmu.
1930 yılında, 1580 sayılı yasa ile Türk kadınına ilk kez belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tanındığını, 26 Ekim 1933 tarihinde 2349 sayılı kanunla da kadınların köy ihtiyar heyetlerine ve muhtarlığa seçme ve seçilme hakkını kazandığını biliyoruz.
Son yıllarda bu yasa ile yapılan ilk seçimlerde Aydın’da 500 oy ile seçim kazanan Gül Esin, ‘Türkiye’nin ilk kadın muhtarı’ olarak lanse ediliyor.
Bu doğru değil. ‘Türkiye’nin seçimle gelen ilk kadın muhtarı’ demek daha doğru olur.
Çünkü Türkiye’nin ilk kadın Muhtarı yada kadın muhtarlarından biri Gül Esin’in seçildiği tarihten en az 13 yıl evvel Kırşehir’in Mucur İlçesi Dağçiftliği Köyü Muhtarlığına atanan Fatma Tuturuk ninemizdir.
Zaman zaman adını sülalesine lakap olarak veren değerli hemşehrim kadınlardan bahsettim.
Fati’nin Ahmet, Elif Ağanın Ramazan gibi köyümün insanlarının bir kısmı o mübarek kadınların adıyla anılırdı. Halen de anılır. Bu o kadınların güçlerinin olduğu kadar saygınlıklarının da ifadesidir.
Ne Fati’nin, ne Elif Ağa’nın torunları bu lakapla anılmaktan gocunmamış, aksine gurur duymuşlardır.
Bu kocalarını Yemen’de, Sarıkamış’ta veya bir başka cephede yitirmiş Köyümün kadınlarının yiğitliklerinin ifadesidir.
***
İlk okul bitirme sınavına (o zamanlar ilk okul bitince bitirme sınavına girilirdi) girdiğim komşu köyümüz olan Dağçiftliği Köyü’nden Erdal Şahin’den bundan yıllar önce bir mektup aldım.
Ki o köyün yarısı zaten dolaylı veya direkt olarak akrabam sayılır. O elektronik mektupta Erdal Şahin diyorki;
“Seferberlik yıllarında DAĞÇİFTLİĞİ köyünde yetişkin ve eli silah tutanların savaşa gitmelerinden dolayı DAĞÇİFTLİĞİ KÖYÜ’NDE Mehmet eşi FATMA TUTURUK ebemiz (ninemiz) Aşiretin başına geçmiş ve Mucur Nahiyesi Köy Yönetim Reisliği Kararı ile köy kahyası yani MUHTAR olmuştur.
Kırşehir ve Mucur havalisinde ilk kadın muhtar olması çevre köylerde şaşkınlık yaratmış ve yadırganmıştır. İlk kadın muhtarın yörede Dağçiftliği köyünde olması, kadına verilen önem, kadının yönetimde ve köy meclisinde söz sahibi olmasını sağlamıştır.”
Erdal Bey’in söyledikleri yöre insanı olduğum için biliyorum ki aynen doğrudur.
Atatürk Türk kadınına 1930’da yerel seçimlerde 1934 yılında da genel seçimlerde
seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır.
Ancak, Fatma Tuturuk, şartların gereği bu yasadan çok önce Atatürk’ün ekibi tarafından köyüne muhtar olarak atanmıştır.
