Gaspıralı’sız 105 yıl geçti
*65 yıllık ömrünü Türk dili ve eğitimi için başarılı çalışmalarla geçiren İsmail Gaspıralı’yı minnet ve şükranla anıyoruz
Kırım Tatarlarının öncü isimlerinden olan İsmail bey Gaspıralı’nın vefatının üzerinden 105 yıl geçti.
Soyadını babasının doğum yeri ve bugün Rus işgali altındaki Kırım’ın Gaspıra köyünden alan İsmail Bey Gaspıralı, 1851 yılında Bahçesaray yakınlarındaki Avcıköy’de hayata gözlerini açtı.
Bahçesaray’da bulunan Zincirli Medrese’de Rusça öğretmenliğine başlayan Gaspıralı, 1872 yılında Kırım’dan ayrılarak, Paris’e gitti. Burada geçirdiği 2 yıl boyunca ünlü Rus edebiyatçı İvan Turgenyev’in asistanlığı da dahil olmak üzere çeşitli işlerle hayatını kazandı.
Yurtdışında geçirdiği zaman boyunca edindiği tecrübe ve birikimiyle birlikte yabancıların hakimiyeti altında yaşayan soydaşlarının seslerini dünya kamuoyuna duyurmak ve milli bir uyanış yaratmak amacıyla yayıncılığa başladı.
“DİLDE İŞTE FİKİRDE BİRLİK”
Ortak bir edebi dilin katkısıyla birlikte milli bir Türk basını ortaya çıkararak tüm Türk topluluklarının birbirinden haberdar olmasını arzu eden Gaspıralı, 22 Nisan 1883’de Türk dilinde gerçekleştirdiği “Tercüman” gazetesini hayata geçirdi.
Dilde, İşte, Fikirde birlik sloganıyla yayın hayatına geçirdiği Tercüman gazetesiyle birlikte Gaspıralı’nın maarif reformu düşüncesinin en güzel örneği olan “Usûl-ü Cedîd” ve okulları, Türk modernleşmesine büyük katkı sağlamıştır.
Bu okullarda öğrencilere Türkçe okuma-yazma öğretiminin yanısıra, temel aritmetik, hat, Kur’an okuma ve İslâm’ın esaslarını öğretmeye yönelik dersler yer almakta, ayrıca genel coğrafya ve tarih, İslâm ve memleket tarihi hakkında giriş bilgileri ve tabiat bilgisi dersleri de okutulmaktaydı.
Türk Dünyası’ndaki milli uyanış hareketlerinin öncülerinden ve en büyük fikir adamlarından olan Kırım Tatarı İsmail Bey Gaspıralı 24 Eylül 1914’de Bahçesaray’da hayata gözlerini yumdu. (QHA)
