HAMDİ YILMAZ & ROMANYA’NIN SCHENGEN ÇIKMAZI
Romanya ve Bulgaristan’ın AB ve NATO üyesi olmalarına rağmen Schengen bölgesine dahil edilmemeleri bu ülkelerde yaşayan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarını da yakından ilgilendiriyor.
Romanya ve Bulgaristan’da yaşayan Türk vatandaşları iki ülkenin Schengen Bölgesi’ne girmesi ile AB ve Schengen ülkeleri arasında serbest dolaşım hakkına sahip olacaklar.
Taşlar bağlı köpekler serbest özdeyişine çok benzeyen iş adamları değil ama mallar serbest dolaşabilir gibi hilkat garibesi “Gümrük Birliği Anlaşması” ile ilk treni kaçırdık.
Bu yüzyılın başlarında ya Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) ya da Romanya ve Bulgaristan’ın Schengen Bölgesi üyeliğine ümit bağlayan Türkler artık birinci ihtimali unutmuş olsalar da ikinci ihtimal zayıflığına rağmen varlığını koruyor.
AB ve NATO’nun ayaklarını Karadeniz’e köküne kadar sokmalarının hatırına her iki organizeye üye yapılan Romanya ve Bulgaristan’a Schengen üyeliği gibi doğal hakları asla verilmiyor.
Romanya Ulusal İstatistik Enstitüsü bünyesindeki Iaşi İli İstatistik Müdürlüğünde müdür yardımcısı olan Ciprian Iftimoaei Adevarul gazetesinde yayımladığı “Önde yeni bir şey yok … Schengen” başlıklı makalesinde Romanya’nın Schengen üyeliğini irdeliyor. Hafızalarımızın ve zayıf da olsa ümidimizin tazelenmesi için bu yazıyı özetleyerek aktarmaya çalışacağım:
Schengen Anlaşması, Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Almanya ve Fransa arasında 14 Haziran 1985’te Fransa ve Almanya sınırındaki Lüksemburg kenti Schengen yakınlarındaki Moselle Nehri üzerindeki “Princesse Marie-Astrid” gemisinde imzalandı.
Benelüks Ekonomik Birliği, Federal Almanya Cumhuriyeti ve Fransa Cumhuriyeti arasında ortak sınır kontrollerinin aşamalı olarak kaldırılmasına ilişkin Anlaşmanın amacı, iç sınır kontrollerinin kaldırılması ve dış sınır kontrollerinin uyumlu hale getirilmesiydi.
Bu Anlaşma, yasal dayanağını Avrupa Topluluğunu kuran Antlaşmanın 33 Maddeden oluşan
Başlık III A’sı oluşturuyordu.
Şu anda 26 Üye Devlet, Schengen Anlaşmasının tam üyesidir, bu ülkeler şöyle sıralanıyor: Avusturya, Belçika, Danimarka, Fransa, Almanya, Yunanistan, Finlandiya, İtalya, Lüksemburg, Lihtenştayn, Hollanda, Portekiz, İspanya, İsveç, Norveç, İzlanda, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Litvanya, Letonya, Malta, Polonya, Slovakya, Slovenya, İsviçre.
Schengen Bölgesine katılan son ülke, 19 Aralık 2011’de Liechtenstein Prensliğidir. Schengen Anlaşması’na taraf devletlerden dördü Avrupa Birliği üyesi değildir: Lihtenştayn, İzlanda, Norveç ve İsviçre.
Schengen Anlaşması, AB’nin sınır rejiminin temel direğidir ve aynı zamanda AB içinde kişilerin ve malların serbest dolaşımı ilkesine ulaşmak için hükümetler arası bir çabadır. Anlaşmanın temel ilkesi, geleneksel iç sınırlar olmaksızın ortak bir dış sınıra sahip ortak bir Avrupa alanı yaratmaktı.
Özel güvenlik önlemlerinin alındığı durumlar haricinde, anlaşmanın amacı, şu anda olduğu gibi, bir kişi AB’ye dış sınırını geçtikten sonra, ilgili kişinin ulusal sınırlara bakılmaksızın tüm bölgede özgürce seyahat edebilmesidir.
Tek bir dış sınır fikri, anlaşmayı onaylamayan Birleşik Krallık ve İrlanda gibi bazı AB ülkelerinde tartışmalara yol açtı. Dış ticareti kolaylaştırırken, tek pazarın kurulmasının başarısı için hayati öneme sahip olan bu strateji, dış sınırdan sorumlu devletlere odaklanmaktadır.
Romanya’nın 2050 km’lik dış sınırı ve Avrupa Birliği’ne 1090 km’lik iç sınırı vardır. Romanya sınırından geçen kabartma formların çeşitliliği ve karmaşıklığı (sahil, dağlar, tepeler, ovalar, nehirler, delta vb.) 1085 km kara sınırı ve 2064 km su sınırının varlığını belirlemektedir. Ayrıca, ülkenin jeostratejik konumu ve eski Sovyet sahasının yakınında bulunan bir Avrupa Birliği ve NATO üye devletinin ikili statüsü nedeniyle sınır ötesi riskler, Entegre Sınır Güvenliği oluşturma ihtiyacını doğurdu. Etkili sınır gözetimi ve kontrolü sağlayabilen sistem (SISF). Romanya’nın doğu sınırının güvenliği, bölgesel güvenliğin sağlanmasında temel bir unsur olarak incelenmelidir.
AB ve NATO üyesi ülkeler (Romanya ve Bulgaristan), NATO üyesi bir ülke olan Türkiye – Moldova Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu’nun jeostratejik çıkarlarının yörüngesine dönen Moskova, Ukrayna’nın münhasır etkisi altında kısa süre önce ortaya çıkan Moldova Cumhuriyeti diğerleri gibi, Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerin bölgesel güvenlik mimarisine katkıda bulunurlar.
Avrupa-Atlantik toplumunun bu jeopolitik ve jeostratejik ilgi alanına olan ilgisi, 11 Eylül 2001 olaylarından bu yana muazzam bir şekilde artmıştır. O zamandan beri, Batı kanallarındaki siyasi ve askeri karar alıcılar, geniş Karadeniz bölgesinin farkına vardılar. Bir belirsizlik kaynağı, küresel güvenlik.
Bu bölgedeki donmuş çatışmalar, bölgesel terörizm, çeşitli biçimlerindeki sınır ötesi suç, Covid-19 salgınının yarattığı sağlık durumunun gelişimi, bölgesel güvenliğe yönelik pek çok riski ve ciddi tehdidi temsil etmektedir.
Romanya’nın doğu sınırı, iki güvenlik alanı arasındaki sınır çizgisini sembolize ediyor: NATO ve AB üye devletleri tarafından temsil edilen Avrupa-Atlantik topluluğu alanı ve eski Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) üye devletleri tarafından oluşturulan ve ülkenin jeopolitik ve stratejik çıkarlarını taşıyan alan.
Avrupa-Atlantik bölgesi bir güvenlik sağlayıcısı ve aynı zamanda enerji kaynaklarının bir tüketicisidir.
SSCB’nin parçalanmasından sonra oluşturulan jeopolitik alan, verimli bir şekilde sermayeye dönüştürülebilmesi için hammadde ve enerji tedarikçisidir. Sürdürülebilir bölgesel kalkınma, güvenliğe yatırım gerektirir.
Böylelikle, Romanya’nın doğu sınırında, muhtemelen 21. yüzyılda uluslararası ilişkilerin evrimine işaret edecek bir güvenlik ikilemi doğmaktadır: güvenliğe karşı enerji güvenliği. Romanya’nın Moldova Cumhuriyeti ile sınırı, sadece Avrupa Birliği ve NATO’nun doğu kanadını güvence altına almak açısından değil, aynı zamanda iki ülke arasındaki ikili ilişkiler açısından da önemlidir. Yakın zamana kadar, Romanya ile Prut’un doğusundaki komşular arasındaki siyasi-diplomatik ilişkiler, sırasıyla Igor Dodon’un Vladimir Voronin başkanlığının teşvik ettiği çelişkili yaklaşımdan zarar gördü.
Maia Sandu’nun Moldova Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından, iki komşu devlet arasındaki ikili ilişkiler Avrupa-Atlantik yörüngesine yeniden girdi.
Romanya, Avrupa Birliği’ne entegrasyona yönelik faaliyetlerin gelişmesine paralel olarak Schengen bölgesine katılım için sistematik olarak hazırlanmıştır.
Bu alandaki eylemler, Schengen Bölgesi bünyesinde yıllık olarak revize edilen ve Romanya Hükümeti tarafından onaylanan bir belge olan Schengen Eylem Planı tarafından oluşturulan yolu takip etmiştir.
Adalet ve İçişleri Konseyi’nin 9 Haziran 2011 tarihinde toplanması vesilesiyle, Romanya tarafından Schengen müktesebatında öngörülen kriterlerin yerine getirildiği kabul edildi.
Bir yıl sonra, Avrupa Parlamentosu Romanya ve Bulgaristan’ın Schengen’e katılımına ilişkin karar taslağını onayladı.
Romanya’nın Schengen müktesebatında öngörülen tedbirleri başarıyla tamamladığı da Avrupa Konseyi tarafından onaylandı (13-14 Aralık 2012).
12 Ekim 2017’de Romanya ve Bulgaristan’ın Vize Bilgi Sistemine (VIS) pasif girişine ilişkin karar alındı.
NATO, AB ve Schengen adaylarının üçlü statüsünden kaynaklanan Romanya’nın doğu sınırını güvence altına alma ihtiyacının getirdiği kısıtlayıcı önlemler, kısa vadede Prut’un her iki yakasındaki vatandaşlar arasındaki ilişkilerin sınırlandırılmasına yol açtı.
Romanya’nın Schengen bölgesine katılımı açısından doğu sınırını güvence altına almak, Moldova Cumhuriyeti ve eski Sovyetler Birliği’ndeki diğer ülkelerle işbirliğini kısıtlamamak için bir dizi telafi edici önlemin benimsenmesini gerektirdi.
Moldova Cumhuriyeti ile Romanya sınırında küçük bir trafikle ilgili Anlaşmanın başlatılması, bu yöndeki ilk adımdı. Bu anlaşmanın uygulanmasını, bu anlamda Avrupa Birliği programlarının sağladığı mali fırsatlardan yararlanarak sınır ötesi işbirliği projelerinin başlatılması izledi.
Romanya ile Moldova Cumhuriyeti arasındaki sınırın güvence altına alınması konusu iki devlet arasındaki sınır çizgisiyle sınırlı değil. Kendi sınırlarını güvence altına almak için hiçbir önlem alınmadığı sürece, yasadışı sınır ötesi göç, silah ve uyuşturucu kaçakçılığı gibi tehlikeler, organize suçlar devam edecek ve hatta artacaktır.
Romanya, Moldova Cumhuriyeti ve Ukrayna’nın ait olduğu bölge, her an artabilecek ve bölgenin istikrarını tehdit eden bir dizi riskle karşı karşıyadır.
Ulusal sınır makamları birbirleriyle işbirliği yapmazlarsa, insan ve mal kaçakçılığının güvence altına alınması hedefine ulaşılamaz.
Sınır güvenliği kavramı gelişti ve şu anda karşı karşıya olduğu zorluklar her zamankinden daha karmaşık ve çeşitli. Sınırlar ve sınır güvenliği, uluslararası ilişkilerde önemli bir unsur olmaya devam etmektedir. Devlet sınır yönetiminin kalitesi, yalnızca ilgili devlet veya komşu devletler için değil, aynı zamanda diğer küresel aktörler için de bir endişe kaynağıdır çünkü malların ve insanların yasadışı dolaşımı, çok geniş bir alana yayılabilen istikrarı bozucu etkilere sahip olabilir.
Romanya’nın Schengen müktesebatının teknik şartlarını karşılamadaki ilerlemesi, 1 Ağustos 2018 tarihinde Avrupa Konseyi Kararının bu bağlamda kabul edilmesiyle Schengen Bilgi Sistemine (SIS) tam erişim sağlamıştır. ,
Romanya’nın Schengen bölgesine katılımının resmileştirilmesi çok gecikti. Bu stratejik projenin bitmemiş olması, Romanya’nın doğu sınırını güvence altına alma taahhüdüne hâlâ isteksiz olan Schengen Anlaşması’nın diğer üye devletleriyle ilgili yerel siyasi aktörler ve konumlar arasında bazen tartışmalara neden oluyor.
Avrupa Birliği Konseyi’nin Romanya başkanlığının kullanılması bu projeyi tetiklemedi, ancak 9 Mayıs 2019’da düzenlenen Sibiu Zirvesi’ne katılan bazı Avrupalı liderleri ancak ara sıra duyarlı hale getirdi.
“Schengen cephesinde” pek çok şey artık yaşanmıyor gibi görünüyor. Covid-19 salgınının yönetimi, ulusal çıkarları ilgilendiren bu projenin tamamlanmasına yol açabilecek siyasi-diplomatik, kültürel ve ekonomik ilişkilerin iyileştirilmesine yönelik endişeleri de “dondurdu”.
