Osmanlı imtiyazlı ilk Rumen kilisesini kurtarma mücadelesi
*Padişah fermanı ile kuleli olarak yapılmasına izin verilen Dobruca’nın ilk Katolik kilisesinin hikayesi
BÜKREŞ / GAZETE BALKAN
Romanya’nın Tulça vilayetinin Malcoci yerleşim biriminde bu günlerde bir Katolik kilisesini kurtarma mücadelesi veriliyor.
Nufăru Komünü, Tuna Deltası Sürdürülebilir Kalkınma Derneği ve Bessarabia’lı Almanlar Derneği (Bessarabiendeutscher Verein eV) üçlüsü kiliseyi kurtarmak için Kültür Bakanlığı tarafından Ulusal Miras Enstitüsü aracılığıyla geliştirilen “Tarihi Eserlerin Mührü” Programı kapsamında Devletten 140 bin ley talep ediyor.
PADİŞAH FERMANI İLE YAPIMINA İZİN VERİLEN KİLİSE
Adeevarul gazetesinden Mariana Iancu’nun haberine göre söz konusu Katolik kilisesi 1865 yılında Dobruca Bölgesini elinde tutan Osmanlı Devleti’nin Romanya’ya kuleli kilise yapma izni vermesi sonucu inşaa edilmiş. Türkler o güne kadar kimseye kuleli kilise yapma izni vermiyormuş.
Kuleli kilise izninin verilmesinde Padişah fermanı alınması için Dobruca Valisi Remiz Paşa büyük çaba sarf etmiş. Paşa’nın girişimi ile Romanya Kralı Carol, Tuna Nehri’ni geçerek İstanbul’a gitmiş.
Bu yıl, Tuna Deltası Sürdürülebilir Kalkınma Derneği başkanı Octavian Motoc, kilisenin restorasyon belgelerini yürütmek için gereken parayı elde etmek için bir proje gerçekleştirdi.
Şimdilerde “Malcoci’deki Anıtsal Katolik kilisesi turistlerin ilgisini çekiyor. Kiliseyi gezen turistler sadece kalan duvarlara, sıvadan koparılmış ahşaba ve içinde özgürce büyüyen bitki örtüsüne hayran kalabilirler” denilen haberde 1880 ve 1926 tarihli yazılı belgelere de atıfta bulunuluyor.
Haberde şu bilgilere yer veriliyor:
“Daha önce Türk imparatorluğunun tamamında askıya alınmış kuleli kiliseler inşa etme hakkı, ilk defa bir padişah fermanı tarafından Tulcea kentinde Rumenlere verildi. Bu yüksek kraliyet iyiliği Rezim-Paşa’nın müdahalesinden sonra verildi. Dobroca Valisi, Rumen liderlerin ısrarına göre, bu yüksek haysiyetini sıraya koydu, hem yüksek haysiyete hem de yazara teşekkür etti.”
“Dönem kilisesinin cephesi ortada kilisenin koruyucu azizi St. Hierarch Nicolae’nin yüzü, her iki tarafta da azizler Sava Campoducele ve Nichita Romanul’un yüzü ile süslenmiştir. Bunların altında, bir pencere galerisine yakalanmış üç kemerden oluşan kilisenin sundurmasının girişi vardı.”
“Kiliseyi süsleyen Resimler, 1905 yılında, o zamanlar ünlü bir ressam olan Martinescu tarafından bitirildi.”
“Birinci Dünya Savaşı, kilisenin inşasında derin yaralar bıraktı, kült tapınağından o dönemin papazı tarafından değerli şeyler çalındı, sadece birkaç nesne kurtarıldı. Kiliseyi çevreleyen ahşap çit yakıldı, ağaçlı park yıkıldı, etrafındaki bazalt tahrip edildi ve park alanı derin hendeklerle çatlatıldı.”
“Bir süre Almanya’ya giden Almanlar, 60’lı yıllarda rehabilitasyonu için para gönderdiler, ancak yerel halk, paralarının doğru şekilde harcanmadığını söylüyor. Hiçbir otorite Katolik Kilisesi’nin kalıntılarını teselli etmek için herhangi bir proje gerçekleştirmedi. Devrimden sonra, daha fazla ley yatırılmadı.”
Haberde Remiz Paşa hakkında ise “Kiliseye gösterdiği sevgi ve Rumenlerin istisnai olarak kuleli bir kilise inşa etmesini sağlayan fermanı elde etmek için gösterdiği çaba, bu safhada gerekli cabanın adım adım atılmasına bağlanıyor. Çocukluğunu 15 yaşına kadar geçirdiği Atina’dan İstanbul’a götürülen ve çok üne sahip bir adam olan babası tarafından öğretmenliğini tamamladığı Paris’te okumaya gönderildi” bilgisi verilerek, “Daha sonra Dobruca valisi olarak Tulcea’ya gönderildi. Burada yerel halkın sempatisini kazandı.” deniliyor.
