HAMDİ YILMAZ & Californiya’sız Amerika yada Doğu Türkistan’sız Çin
Daha önce “Şu Tibet Dedikleri” başlıklı bir yazı yazmıştım. Tibet’i konu alan yazıda Doğu Türkistan yani Çin’in Sincan eyaletine de değinmeden geçememiştik.
İkinci Dünya adlı kitabın yazarı Parag Khanna, İngiliz Guardian gazetesinde Sincan ve Tibet’i konu alan bir yazı yazmıştı.
Khanna, Guardian’da yer alan makalesinde, Tibet ve Sincan bölgesinde yaşanan gerginlikleri Çin’in Amerika gibi bir ‘imparatorluk’ haline gelmesi sancıları olarak yorumlamıştı.
“İçten içe özgür bir Tibet fikrini savunmayan bir batılı bulamazsınız” diyen yazar, “Ama ya Amerikalılar sizce hiç Teksas ya da California’dan vazgeçer mi?” diye sorarak konunun önemini vurguluyordu.
Khanna yazısında, Çin ve Rusya arasında 1800’lerin sonunda yapılan anlaşmaların ardından Batı Türkistan’ın Sovyet Türkî cumhuriyetlerine, Uygurların yaşadığı doğu Türkistan’ın ise Sincan eyaletine dönüştüğünü hatırlatıyordu.
Yazar, en büyük eyaletlerinden Sincan ve Tibet’siz bir Çin’in, batı yarısı olmayan bir Amerika’dan farksız olacağı gerçeğini dile getiriyordu.
Parag Khanna makalesinde özetle şu görüşleri aktarmıştı;
“Hem Tibet hem Sincan’ın talihsizliği, Çin’in istediği kaynaklara sahip olmaları ya da bunların yolu üzerinde bulunmalarından kaynaklanıyor. Tibet ve Şincan’da bugün Amerika’nın 200 yıl önce batıyı açtığı genişleme hareketini andıran şekilde; farklı etnik grupları kapsayan bir imparatorluğun doğuşu için ortam hazırlanıyor…
Çinliler ülkenin batısındaki faaliyetlerini Amerikalı yerleşimciler gibi görüyorlar: Bu bölgelere kalkınma ve çağdaşlık götürdüklerini düşünüyorlar. Çin milliyetçiliğinin yeni mitolojisi, azınlıkları silmekten değil, onlara babacan bir devlet içinde ortak bir statü vermekten geçiyor: Uygur ve Tibetlilere Han soyundan olmasalar da siz Çinlisiniz deniyor.
Tibetliler ve Uygurlar komşuları Moğol, Kırgız, Tacik ya da Afganlardan daha müreffeh hale gelebilir; bu da Çin’in Asya’da iyi niyetli bir hegemonya iddiasını destekleyebilir. Ancak Çin önce bu hâkimiyeti kuracak ondan sonra bunu konuşmaya yanaşacak.
Dolayısıyla, Khanna Çin’in Tibet konusundaki savlarında değişiklik beklemiyor.”
Dostyoveski, romanlarının birisinde “İnsan niçin ve neden sevdiğini bilemez” diyor. Meğerse, bizim Tibet sevgimiz yer yüzünde esaret altındaki son Türk yurtlarından olan Sincan ile “Esirdaş” oluşundan kaynaklanıyormuş.
“Sincansız Çin” fikri ile “Californiasız Amerika” fikri aynı şey mi bilmem!
(Bu yazı 20 Aralık 2017 tarihinde yayınlandı)