Ümit Batmaz& ELEKTRİKLİ ARAÇ PAZARI ÜZERİNE BİLGİLER – NİSAN 2024 – 01

Bir süredir elektrikli araçların pazara girmesiyle ilgili olarak çelişkili veya karamsarlık veren bilgilerin kamuoyuyla paylaşıldığı görülüyor. Söz konusu haber kaynaklarının verdiği bilgilerin ana başlıkları şu şekilde :

Toyota Yeni İçten Yanmalı Motorlar Geliştiriyor : Şirket başkanı, insanların EV satın almaya zorlanmak yerine bir seçeneğe sahip olması gerektiğine inanıyor. Toyota, 2023’te her zamankinden daha fazla araba sattı, ancak elektrikli araçların bu büyüme üzerindeki etkisi çok az  oldu. Japon imalatçının sattığı 11.233.039 araçtan sadece 104.018’i elektrikliydi. Geçen yıl Toyota, Lexus ve diğer yan kuruluşlar tarafından satılan otomobillerin sadece % 1’i bataryalı elektrikli araçlardı. Bunu akılda tutarak, şirket hala içten yanmalı motorlara ihtiyaç olduğunu düşünüyor.  200 şirket yöneticisi ve yöneticisinin önünde yapılan bir konuşma sırasında, Başkan Akio Toyoda “büyük bir motor geliştirme projesi” planlarını yeniden doğruladı. Açıklaması, 2024 Tokyo Auto Salon’da yapılan ve “herkese motor yapmaya devam edeceğimizi söyleme fırsatını kullandığı” bir duyuruyla uyumlu. Soru-Cevap oturumu sırasında Toyoda, teknolojik gelişmelerden bağımsız olarak bataryalı EV’lerin asla yüzde 30’luk bir pazar payını geçmeyeceğine olan inancını dile getirdi. Sonuç olarak, kalan yüzde 70 benzinli arabalar, hibritler ve yakıt hücreli EV’ler tarafından temsil edilecek. Firmanın başkanı, hidrojen yakan içten yanmalı motorların potansiyel olarak bir çözüm sunabileceğinden de bahsetti. (https://www.motor1.com/news/706930/toyota-developing-new-combustion-engines/ )

Tesla’nın Satış Adetlerinde Düşüş: Elektrikli araç pazarındaki kontrolün kaymakta olduğunun bir işareti. Diğer otomobil üreticilerinin daha fazla bataryalı araç satmasına karşın Tesla’nın elektrikli otomobil satışları yılın ilk üç ayında düştü. (https://www.nytimes.com/2024/04/02/business/tesla-auto-sales-first-quarter.html )

Volkswagen’in elektrikli otomobil satışları hızla düşüyor: Avrupalılar neden benzine geri dönüyor? : Volkswagen elektrikli araçlarının Avrupa’daki satışları, tüketicilerin benzine dönmesiyle yılın ilk üç ayında neredeyse dörtte bir oranında düştü. Şirket 10 Nisan’da yaptığı son mali güncellemede tamamen elektrikli araç satışlarının Avrupa’da yüzde 24 oranında azaldığını, Çin’de ise bir önceki yıla göre yüzde 91 oranında arttığını açıkladı. Çin’in yanı sıra Güney ve Kuzey Amerika’dan gelen “olumlu veriler” aynı çeyrekte VW’nin araç teslimatlarının yüzde 3 artarak 2,1 milyon araca ulaşmasını sağladı. Fakat bu olumlu verilere ve Çin’deki elektrikli araç satışlarındaki dev artışa rağmen Avrupa satışlarındaki gerileme tam olarak engellenemedi. (https://tr.euronews.com/business/2024/04/12/volkswagenin-elektrikli-otomobil-satislari-hizla-dusuyor-avrupalilar-neden-benzine-geri-do )

Yukarıdaki satırları ve benzer haberleri okuyup, duydukça insanlarda oluşan algının elektrikli otomobile geçişte, sürecin geriye işlediği şeklinde oluyor. Sanki bir modaydı ve geçecek izleniminin oluştuğu gözleniyor. Oluşan imaj göre, elektrikli araç satışlarının düştüğü, bunun sebebinin de elektrikli

Şekil 1 – Tüm dünya pazarlarında elektrikli otomobil satışlarının 2012 – 2023 gerçek verileri grafikte verilmektedir. 2024 ise öngörü olarak IEA tarafından hesaplanarak verilmektedir. Kaynak : IEA Energy Outlook 2024

araçların kullanıcıların beklentilerine göre yetersiz kalması olduğu ifade ediliyor. Gerçek bu mudur, yoksa bu anlatılanların kısmen olsa doğruluğu var mıdır ya da tamamen yanlış mıdır bu konuyu ele almak istiyorum.

Eldeki verilere göre otomobil müşterilerinin elektrikli araçlara yönelmelerinde herhangi bir sorun olduğunu söylemek ve yukarıdaki ifadeleri doğrulamak mümkün değil. Eldeki veri deyince öncelikle elektrikli araç satışlarına bir bakalım. Şekil 1’de dünya pazarlarındaki elektrikli otomobil satışlarının 2012’nin 2023’e kadar gerçek değerleri adet olarak verilmektedir. Grafiğin altındaki tabloda, dünyanın en büyük 3 pazarı olan sırasıyla, Çin, ABD ve Avrupa pazarlarındaki yıllık satış değerlerini de görebiliyoruz. Görüldüğü gibi pazarların tümünde elektrikli otomobiller 2012’den bu yana satış miktarlarını atarak pazar paylarını genişletmektedir. 2024 rakamlarıysa Uluslararası Enerji Ajansının çeşitli kaynaklardan derlediği verilerden yaptığı öngörülerden oluşuyor. Buna göre Çin pazarının tek başına 2024 yılında 10.000.000 sınırını geçmesi bekleniyor. Ayrıca Avrupa, ABD ve diğer dünya pazarlarının da yaklaşık her birinin %10 civarında gelişmesi hesaplanıyor. Dolayısıyla 2024 yılıyla ilgili pazar beklentileri elektrikli otomobiller açısından pazardan pazara değişmek kaydıyla %10 ila %15 arasında artış yönünde görünüyor.

İkinci olarak yılın ama böyle bir ilk çeyreğindeki satışları değerlendirerek, elektrikli araçlar hakkında << büyük şok >> veya << elektrikli araç efsanesi sona erdi >> şeklinde yapılan değerlendirmelerin doğruluğunu teyit etmeye çalışalım. Şekil 2’de tüm dünya pazarlarının toplamı şeklinde elektrikli araç satışlarının 2021-2024 arasında yılın her çeyreğindeki 3 aylık satışlarına ulaşıyoruz. Şekil 2’deki rakamların Uluslararası Enerji Ajansının yıllık enerji değerlendirme raporlarından alındığını ifade edelim. Buna göre son 4 yılda her ilk çeyrek bir önceki yılın son çeyreğine göre düşüş göstermiş. Bunun sebebini ilgili raporlarda bulamıyoruz. Ancak her yıl tekrarlanan bir döngü  olduğu açıkça görülüyor. Yani yılın ilk çeyreğinde tespit edilen düşüşten hareketle bir anlam çıkarmaya çalışmak istatistik bilimi açısından pek doğru bir yaklaşım olmayacaktır.

Şekil 2 – Tüm Dünya Pazarında Yılın Çeyrekleri Bazında Elektrikli Otomobil Satışları  Şekilde görüldüğü gibi 2021’in son çeyreğinden 2022’in son çeyreğine geçildiğinde satışlar 2,3 milyon adetten 2 milyon adede düşmüş. Takip eden yıllarda da aynı eğilim tekrar etmiş.  (Kaynak : IEA. Licence: CC BY 4.0)

Şekil 3 – Tüm Dünya Pazarında Yılın Çeyrekleri Bazında Elektrikli Otomobil Satışları : Şekil 2’deki duruma bölgeler bazında baktığımızda yılın ilk çeyreğinde düşüş eğiliminin Avrupa ve Çin pazarlarının bir hareket alışkanlığı olduğu görülüyor.

Şekil 4 – Elektrikli otomobil satışlarında her yıl yaşanan ilk çeyrekteki satış adedi düşüşünün yüzdesel olarak ifadesi : Tüm dünya pazarlarının toplam satışlarındaki değişim ele alınmıştır. Kaynak : IEA Energy Outlook 2024

Şekil 3’de ise aynı verilerin bu kez bölgesel pazarları davranışlarını verecek biçimde ele alıyoruz. Bu tabloya baktığımızda Avrupa ve Çin pazarlarının her üç yıl başında da benzer formatta düşüş gösterdiğini ve daha sonra toparlayarak her yılın sonunda bir öncekinin üstüne çıktığını izleyebiliyoruz. Amerikan pazarında ise böyle bir davranış şekli görülmüyor. Kuzey Amerika pazarı sabit bir ivmeyle diğerlerine göre yavaş da olsa her çeyrekte artış gösteriyor. Avrupa ve Çün pazarının düşüş eğiliminin mevsimsel döngüsü olması sene sonu hesaplarının kapanması fikrini aklımıza getiriyor ancak bunu teyit etmiş değilim.

Biraz daha detaya bakarak verileri incelediğimizdeyse Şekil 4’de, elektrikli araç satışlarının yılın son çeyreğine göre ne kadar düştüğünü yüzdesel olarak ele alacağız. Her yıl son çeyreğe göre görülen elektrikli araç satışlarının 2022 başında  % -13,04 ; 2023 başında % -21,21  ve 2024 başında % -20,93 düşüş kaydettiğini görüyoruz. Yani aslında 2023 başında görülen düşüş 2024 yılındakiyle yaklaşık aynı seviyedeymiş. Dolayısıyla bugünkü ilk çeyrek düşüşüne bakarak 2024’te elektrikli araçlara geçiş sürecinin aksadığını söylemek mümkün değildir. Tam tersine geçmiş yıllardaki davranış şeklinin aynen tekrar ettiğinin düşünülmesi daha uygun olur.

Son olarak ise Avrupa’daki düşüşü ele alalım. Bilindiği gibi, bir çok sektör yetkilisi elektrikli araçlara ilginin azaldığını ifade ediyor Avrupalı kullanıcılar açısından. Şekil 5’de 2023 Mart ayı otomobil satışlarıyla 2024 Mart ayının verilerinin karşılaştırması yer alıyor. Buna göre BEV yani bataryalı sıfır emisyonlu elektrikli araçların pazar payı % 13,9’dan % 13’te inmiş bulunuyor. Ancak aynı dönemde hibrit araçların payı %24,4’den %29’a çıkıyor. Aslında grafiğe şu şekilde bakarsak eğilimin ne olduğu açıkça görülür : Gerek benzinli gerekse de dizel araçların payı azalmış. Yani pazarın elektrifikasyonu hızla sürüyor. Bir sonraki yazımızda bu elektrifikasyon sürecinde neden frene basıldığını anlatmaya çalışacağım. Gününüz güzel, emisyonlarımız düşük olsun.

Şekil 3’de ise aynı verilerin bu kez bölgesel pazarları davranışlarını verecek biçimde ele alıyoruz. Bu tabloya baktığımızda Avrupa ve Çin pazarlarının her üç yıl başında da benzer formatta düşüş gösterdiğini ve daha sonra toparlayarak her yılın sonunda bir öncekinin üstüne çıktığını izleyebiliyoruz. Amerikan pazarında ise böyle bir davranış şekli görülmüyor. Kuzey Amerika pazarı sabit bir ivmeyle diğerlerine göre yavaş da olsa her çeyrekte artış gösteriyor. Avrupa ve Çün pazarının düşüş eğiliminin mevsimsel döngüsü olması sene sonu hesaplarının kapanması fikrini aklımıza getiriyor ancak bunu teyit etmiş değilim.

Biraz daha detaya bakarak verileri incelediğimizdeyse Şekil 4’de, elektrikli araç satışlarının yılın son çeyreğine göre ne kadar düştüğünü yüzdesel olarak ele alacağız. Her yıl son çeyreğe göre görülen elektrikli araç satışlarının 2022 başında  % -13,04 ; 2023 başında % -21,21  ve 2024 başında % -20,93 düşüş kaydettiğini görüyoruz. Yani aslında 2023 başında görülen düşüş 2024 yılındakiyle yaklaşık aynı seviyedeymiş. Dolayısıyla bugünkü ilk çeyrek düşüşüne bakarak 2024’te elektrikli araçlara geçiş sürecinin aksadığını söylemek mümkün değildir. Tam tersine geçmiş yıllardaki davranış şeklinin aynen tekrar ettiğinin düşünülmesi daha uygun olur.

Son olarak ise Avrupa’daki düşüşü ele alalım. Bilindiği gibi, bir çok sektör yetkilisi elektrikli araçlara ilginin azaldığını ifade ediyor Avrupalı kullanıcılar açısından. Şekil 5’de 2023 Mart ayı otomobil satışlarıyla 2024 Mart ayının verilerinin karşılaştırması yer alıyor. Buna göre BEV yani bataryalı sıfır emisyonlu elektrikli araçların pazar payı % 13,9’dan % 13’te inmiş bulunuyor. Ancak aynı dönemde hibrit araçların payı %24,4’den %29’a çıkıyor. Aslında grafiğe şu şekilde bakarsak eğilimin ne olduğu açıkça görülür : Gerek benzinli gerekse de dizel araçların payı azalmış. Yani pazarın elektrifikasyonu hızla sürüyor. Bir sonraki yazımızda bu elektrifikasyon sürecinde neden frene basıldığını anlatmaya çalışacağım. Gününüz güzel, emisyonlarımız düşük olsun.

Şekil 5 Avrupa Birliğinde Mart 2024 Mart 2023 Otomobil satışlarının enerji kaynağına göre yüzdesel dağılımı : Petrol (Benzinli), HEV (Hibrit Elektrikli), BEV (Batarya Elektrikli), Diesel (Mazotlu), PHEV (Şarj Edilebilir Hibrit) Ve Diğer Enerji kaynakları

Şekil 6 – Avrupa Birliğinde Mart 2024 Mart 2023 Otomobil satışlarının enerji kaynağına göre yüzdesel dağılımının 2023’e göre değişim yüzdesi ı : Petrol (Benzinli), HEV (Hibrit Elektrikli), BEV (Batarya Elektrikli), Diesel (Mazotlu), PHEV (Şarj Edilebilir Hibrit) Ve Diğer Enerji kaynakları