Dilara Pınar ARIÇ & BAKİ DİVANINDA HZ. YUSUF İLE İLGİLİ BEYİTLER-1
Baki Divan edebiyatının en önemli müelliflerindendir. !6. yüzyıl Osmanlı yaşamı hakkında bilgi alabilmekteyiz. Doğum tarihi 1527’dir. 1600 yılında vefat etmiştir.
Baki, Kanuni döneminde onun isteğiyle divan tertip etmiştir. Dört tane eseri vardır. Divan, Fezailü’l Cihadi Melamim’ül Yakin, Fezail-i Mekke.
Bu çalışmamızda Baki’nin Divan’ında Hz. Yusuf ile ilgili beyitler söz konusu edilecektir.
Şâdmân oldı bugün devr-i kühen-sâl yine
Vuslat-ı Yûsuf ile niteki pîr-i Ken’ân
(Yaşlı pir devri Yusuf’a kavuşmak ile Kenan piri yine sevinçli oldu.)
Hz. Yusuf kıssasına göre Kenan ilinin piri Hz. Yakup sevinmiştir. Hz. Yusuf ile kavuşmuş sevinmiştir. Tenasüp ve leff ü neşr sanatı söz konusudur.
Senâ-hânuñ olurdı mâh-ı Ken’ân tal’atuñ görse
Saña Yûsuf diyeydi iller aña Yûsuf-ı sânî
(Meth okuyucu olurdu Kenan ayının yüzünü görse sana Yusuf iller ikinci Yusuf ona deseydi.)
Kenan ayının yüzünün gören övgü okuyan olurdu. “Kenan ayı” nda teşbihi-i sanatı söz konusudur. Başkaları sana Yusuf deseydi, ona ikinci Yusuf deseydi, diyor. “Sena, sana, sani” kelimelerinde cinas vardır.
Gülüñ pîrâhen-i Yûsuf gibi dâmânı çâk olmış
Nesîm-i perde-der kıldı meger mekr-i Zelîhâyı
(Gülün eteği Yusuf’un gömleği gibi yırtılmış, meğer Zeliha’nın hilesini perde yırtılmış rüzgar yaptı.)
Gül, nesim kelimeleri arasında tenasüp ve leff ü neşr sanatı vardır. Pirahen kelimesi ile gömlek kast edilmiştir. Perde-der kelimesiyle uyum sağlanmıştır. Zeliha’nın hilesi söz konusudur.
Sarındı meh yine bir hûb Yûsufî destâr
Sokındı farkına bir dâne ince sîm hilâl
(Ay bir güzel Yusufi destar sarındı, Bir tane ince gümüş hilal farkına sokundu.)
Ay sevgilidir. Yusufi destar giyinmiştir. Yusufi destar vezirler ve yüksek rütbeli devlet mensuplarına has kavuk olup dilimli tepe kısmı hariç diğer kısımları tülbent ile örtülü ve ön kısmına sorguç takılırmış. Hilal kemik, diş, şimşir, gümüşten yapılmış çubuktur. Sarığa hilal sokunma sarıklara sorguç takılması anlamına gelmektedir.
Bû ‘Alî-hikmet ü Hâtem-kef ü Nu’mân-mezheb
Mustafâ-hulk u Mesîhâ-dem ü Yûsuf-dîdâr
(Koku Ali’ye ait hikmet, Hatem avucu ve Numan mezhep, Mustafa yaratılışlı, Mesih nefesli ve Yusuf yüzlü.)
Beyitte Ali, Hatem, Numan, Mustafa, Hz. İsa ve Hz. Yusuf’a telmih vardır. Hem Hz. Ali hem yüce kast edilmektedir. Hatem ile hem avuçtaki mühür hem eli açık, hem Hatem-i Tai söz konusudur. Numan kan demek. Aynı zamanda Hanefi mezhebidir. Mustafa hulk Peygamber yaratılışlı olmak demektir. Mesiha Hz. İsa’nın şifalı nefesi söz konusudur. Yusuf yüzlüdür. Tensik’üs sıfat sanatı söz konusudur.
Pîr-i ‘Azîz-i Mısr-ı vücûd itdi intikâl
Mîr-i cevân-ı çâpük-i Yûsuf-nazîri gör
(Yaşlı Mısır azizinin bedeni taşındı, başkan, genç, hızlı Yusuf bakanı gör.)
Yaşlı Mısır azizi öbür dünyaya gitmiştir. Yerine geçen hızlı, genç ve başkan Yusuf bakan olmuştur. Tensikü’s sıfat ve leff ü neşr sanatı vardır.
