Romanya tarihinin en büyük depremi 1802’de gerçekleşti

*26 Ekim 1802’de Vrancea merkezli meydana gelen depremin en şiddetli anı Osmanlı Prensi Ipsilanti’nin Kutsal İncil’i öperken oldu, deprem Moskova’da da hissedilirken, Ruslar İstanbul’un yok olduğunu düşündüler

BÜKREŞ (Gazete Balkan)- Türkiye, İzmir’de 30 Ekim’de meydana gelen depremim üzüntüsü içerisinde, yaralar sarılmaya çalışılıyor. Depremin şiddeti ABD verilerine göre 7 şiddetinde.

Kayıtlara göre Romanya tarihinin en büyük depremi ise 26 Ekim (eski takvime göre 14) 1802’de ‘Kutsal Cuma’ günü yerel saatle 12:55’de meydana gelmişti.

Eflak’ın yeni Prensi Ipsilanti henüz gelmişti; kiliseye dua etmek için gitti ve depremin en şiddetli anı O’nun Kutsal İncil’i öpmek üzereyken gerçekleşmişti.

Deprem, Richter ölçeğine göre 7,9 ila 8,2 arasındaki bir şiddette gerçekleşmiş ve 2 dakika 30 saniye sürmüş. Bazı tarihçiler depremin neredeyse 10,5 dakika hissedildiğini yazıyor. Depremin etkisi Moskova, St. Petersburg, Girit ve Ege Denizi’nde de hissedilmiş.

Colta Kulesi kısmen yıkılırken pek çok bina yerle bir olmuş. Yüzlerce yaralıya rağmen deprem ancak 4 can alabilmiş. 1 Seyyar satıcı, 1 Yahudi kadın ve çocuğu ile bir başka kişi daha hayatını yitirmiş.

O zamanlar deprem “Mercalli” ölçeği ile ölçülüyormuş. Cotroceni Manastırı çökmüş, Varna ve Vidin kentleri neredeyse tamamen yok edilmiş. Deprem Kuzey Moskova’da bile evlerin duvarlarını yıkmış.

Ana depremi, en büyüğü 5.5 büyüklüğünde olan bir dizi artçı sarsıntı izlemiş.

Depreme tanıklık eden hattat Vaiz Dionysius’un o gün ile ilgili anlattıkları:

“Toprak çok sert sallandı, Bükreş’teki tüm kilise kuleleri ve şehrin süslemesi olan meşhur çan kulesi saatle birlikte düştü ve paramparça oldu. Sonra büyük bir korku oldu.”

Hattat, “ünlü çan kulesi” ile Köşe Kule’yi kastediyor.

Bir başka deprem tanığı ise şunları söylemiş:

“14 Ekim 1802’de Kutsal Cuma günü, insanların kilise ibadetinden çıktığı sırada, saat 12:55’de dünya çok sert sallandı. Burada Bükreş’te, şehrin süslemesi olan yüksek Colțea kulesi yıkıldı. Boer ve evlerden çok az kişi kaçtı. Pek çok bina geride toprak, kum ve su bırakarak düştü. Ve ertesi gün, sabahın 3’ünde tekrar salladılar, ama o kadar da sert değillerdi.”

HASAR

13: 30’da deprem Kiev’de hissedildi. Toplamda, yaklaşık 3 dakika süren (ana depremle aynı süre) 6 güçlü artçı sarsıntı meydana geldi. Artçı sarsıntılar o kadar güçlüydü ki, örneğin Kiev’de birçok ev ve kilise az çok ciddi hasar gördü ve çanlar çaldı.

Kişinev’den akademisyen Anatolie Drumea’nın bir mektubunda, 26 Ekim 1802’de bir Dadı’nın, Moskova’daki “MV Lomonosov” Üniversitesi Kütüphanesi’nin avlusunda bir çocuk arabasında küçük bir çocuğu gezdirdiği belirtiliyor. Mektup’ta şu ifadelere yer veriliyor, “1: 53’te heykeller düşmeye başladı ve taş banklar devrildi. Çocuk, geleceğin ünlü Rus şairi Aleksandr Puşkin’di. Deprem, St. Petersburg’da da şiddetli bir şekilde hissedildi. Çok şiddetli bir dizi deprem hissedildiği içinde Konstantinopolis (İstanbul) şehrinin tamamen yok olacağına inanılıyordu.

Feldioara köyünde depremin neden olduğu bir çatlaktan fışkıran bir su sütunu, birkaç metre yükseklikte havaya su attı.

Bükreş’te, deprem 12:55’de hissedildi. Aziz Nicholas Kilisesi, Colței Kulesi ve Cotroceni Manastırı da dahil olmak üzere birçok bina hasar gördü veya yıkıldı. Elefterie Kilisesi kulesiz kaldı, 1867’de yeniden inşa edildi. Muhtemelen sobaların devrilmesi nedeniyle çok sayıda yangın çıktı. Yer, yer yer yarıldı, yeşil su ve kükürt kokusu fışkırdı. En güçlü misilleme saat 5’de gerçekleşti, ancak herhangi bir kayıp bildirilmedi. Depremde sadece dört kişi öldü: Köşe Kule düşerken altında kalan bir seyyar satıcı, çocuğu ile birlikte Yahudi asıllı bir kadın ve başka bir kurban.

BÜKREŞ’İN RESTERASYONU

Depremden sonra Constantin Ipsilanti, kentin sıfırdan derhal restorasyonunu emretti. Ve felaketten ilk yararlanmaya çalışan duvarcılar ve marangozlar olduğu için, Ipsilanti alabilecekleri maksimum fiyatları belirledi. Böylece Bükreş birkaç yıl içinde yeniden inşa edildi. Bazı binalar, diğer güçlü depremlere dayanacak kadar sağlam bir şekilde sağlamlaştırıldı.

Bazı mahalleler eskisinden çok daha medeni hale geldi. Sonraki yıllarda meydana gelen birkaç deprem önemliydi, ancak bu, Bükreş halkını zarardan çok korkuttu. Bunlar arasında, Bükreş halkının su tesisatının etkilendiği, dolayısıyla pek çok musluğun artık kullanılamayacağı 15 Haziran 1803 tarihli olan deprem de var. 1804 ve 1812’de üç büyük deprem daha meydana geldi (en güçlüsü 1812’de, 6,5 Mercalli w büyüklüğünde).

ROMANYA’DA BEKLENEN DEPREM 1802’DEKİ DEPREMİN BÜYÜKLÜĞÜNDE OLACAK

1 Mart 2010 tarihli Cotidianul gazetesindeki habere göre, Ulusal Toprak Fiziği Enstitüsü’nden birkaç uzman, Romanya’da meydana gelecek depremin 1802’deki depremin benzeri olacağını söylüyor.

Yer Fiziği Enstitüsü müdürü Gheorghe Marmureanu ve Profesör Mircea Radulian’a göre Romanya’da gerçekleşecek olan gelecekteki deprem 1977’deki depremden daha büyük olacak ve 1802’dekine benzeyecek.