Ümit Batmaz & ULAŞIM VE ENERJİ DÜNYASINDA YENİ GELİŞMELER VE BEKLENTİLER
ABD, ÇİN ve KÖMÜR SANTRALLERİ
ABD iklim değişikliğine karşı mücadele kapsamında elektrik üretiminde kömür enerjisinden vazgeçeceğine dair taahhüt veren ülkelere kervanına katıldı. Amerika Birleşik Devletleri artık kömürlü termik santralleri aşamalı olarak kaldırma fikrine bağlılığını bildirdi ve kömür alışkanlığından kurtulmak için benzer taahhütte bulunmuş diğer 56 ülkeye katılıyor. Bu çok önemli bir gelişme olarak görülmeli çünkü geçtiğimiz yılların en büyük karbon salınımı sorumlusu olan bir ülkenin ağırlıklı karbon yayan santrallerden uzaklaşması anlamına geliyor.
Ancak aynı tespiti Çin için yapmak henüz söz konusu olamıyor. Global Energy Monitor isimli hükümetlerden bağımsız bir organizasyon Çin’in 2022’de her hafta 2 tane kömür elektrik santralinin kurulmasına izin verdiğini bildiriyor. Global Energy Monitor (GEM), dünya çapında fosil yakıt ve yenilenebilir enerji projelerini kataloglayan San Francisco merkezli bir sivil toplum kuruluş olarak biliniyor. GEM, yayınlarında temiz enerjiyi destekleyen bilgiler paylaşıyor ve enerji eğilimlerine ilişkin yayınladıkları verileri ve raporlarını, hükümetler, medya kuruluşları ve akademik araştırmacılar geniş çapta alıntılıyor.
Çin ve Hindistan’ın ardından, Türkiye kömürlü termik santral kapasitesi projelerinde üçüncü sırada yer alıyor. Ancak, 2022 itibarıyla duyurulan, ön lisans veya lisans alınan yaklaşık 11 GW’lık proje finansman sorunları yaşamaktadır. İşletmedeki ve planlama aşamasındaki projeler, çeşitli yasal engellerle karşılaşmış durumda. Son olarak, 2022’de devreye alınan tek kömürlü termik santral olan Emba Hunutlu Santrali, muhtemelen Çin tarafından finanse edilen son denizaşırı kömür santrallerinden biri olacak. Diğer birçok projenin geleceği ise belirsizliğini koruyor. Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, sürdürülebilir enerjiye geçiş konusunda ışık yakarak, 2035 yılına kadar şebekeye 65 GW’ın üzerinde yenilenebilir enerji kurulu gücü eklemeyi planlıyor. Bakanlık, bu süre zarfında sadece 3,2 GW’lık kömür kurulu gücü eklemeyi hedefliyor. Şu an geliştirilmekte olan projelerle (yaklaşık 11 GW) Bakanlık projeleri arasındaki fark, önümüzdeki on yıl içinde birçok projenin iptal edilebileceğini göstermektedir. Türkiye’nin, 2016 yılında başlayan kömüre dayalı termik projelerini iptal etme eğiliminin devam edeceği öngörülmektedir.
Kaynak : Global Enerji Monitor 2023 Raporu
https://globalenergymonitor.org/wp-content/uploads/2023/04/Boom-Bust-Coal-2023-Turkish.pdf
ELEKTRİKLİ KAMYONLAR
Son günlerde iklim değişikliği etkisiyle kamuoyunun gündemini etkileyici biçimde meşgul eden elektrikli araç konusu genellikle otomobiller için ele alınıyor. Elektrikli otomobil pazarı, satışların 2022’de 10 milyon adedi aşmasıyla katlanarak büyüyor. Elektrikli otomobillerin toplam satışlardaki payı üç yılda üç kattan fazla artarak 2020’deki %4 civarından 2022’de %14’e çıktı ve elektrikli otomobil satışları 2022’de %14’e çıktı.[i]
Bu eğilimin 2023 ve sonraki yıllarda da güçlü bir şekilde devam etmesi bekleniyor. Otomobillerin yanı sıra bazen otobüslerin de söz konusu edildiğini biliyoruz. Ancak ağır vasıtalar ve daha da ötesinde ağır iş makineleri için elektrikli tahrik gücüne geçişin kamuoyunda pek ele alındığını duymuyoruz. Oysaki bu dalda da önemli gelişmeler var.
ELEKTRİKLİ KAMYON PAZARI
Bilindiği gibi küresel karbon emisyonlarının azaltılması sürecinde kısa mesafeli kara yolu taşımacılığının emisyonunun azaltılması için elektrikli otomobiller önemli bir adım oluşturuyor. Ancak uzun mesafeli kara yolu taşımacılığında kullanılan otobüs ve kamyonların durumu en az onlar kadar önem taşıyor.
Ağır hizmet taşıtlarından kaynaklanan egzoz borusu CO2 emisyonları 2000 yılından bu yana hızla artıyor ve kamyonlar bu büyümenin %80’inden fazlasını oluşturuyor. Artan emisyonları yavaşlatmak için araç verimlilik standartlarına ve lojistik ve operasyonel verimliliği iyileştirme çabalarına ihtiyaç var. Net Sıfır Karbon Salınımı Senaryosu kilometre taşlarına ulaşmak için ağır hizmet araçları emisyonlarının önümüzdeki on yılda hızla düşmeye başlaması gerekiyor. Uluslararası Enerji Ajansı IEA’ya göre 2022 yılında dünya çapında yaklaşık 66.000 elektrikli otobüs ve 60.000 orta ve ağır hizmet kamyonu satılmışi; bu rakam dünya çapındaki tüm otobüs satışlarının yaklaşık %4,5’ini ve kamyon satışlarının %1,2’sini temsil ediyor. Yoğun kentsel alanlar gibi hükümetlerin toplu taşımadan kaynaklanan emisyonları azaltmayı taahhüt ettiği yerlerde, elektrikli otobüs satışlarının daha yüksek paylara ulaştığı da görülüyor; örneğin Finlandiya’da elektrikli otobüs satışlarının oranı 2022’de %65’in üzerinde gerçekleşmiş.
Dünya çapında toplam 27 devlet, 2040 yılına kadar %100 ZEV otobüs ve kamyon satışlarına ulaşma sözü vermiş durumda ve hem Amerika Birleşik Devletleri hem de Avrupa Birliği, ağır hizmet araçları için daha güçlü emisyon standartlarını devreye alıyorlar. Bu sebeple ağır vasıtaların elektrikli hale getirilmesine yönelik eğilimin hızlandığı gözleniyor. Çin, elektrikli kamyon ve otobüslerin üretim ve satışında hakimiyetini sürdürüyor. 2022’de Çin’de 54.000 yeni elektrikli otobüs ve tahmini 52.000 elektrikli orta ve ağır hizmet kamyonu satıldı; bu, Çin’deki toplam satışların sırasıyla %18 ve %4’ünü ve küresel satışların yaklaşık %80 ve %85’ini temsil ediyor. 2022 yılında yaklaşık 220 elektrikli ağır hizmet aracı modeli pazara girdi ve toplam sayı 100’ün üzerinde OEM tarafından sunulan 800’ün üzerinde modele ulaştı. Bunların en önde gidenlerden bir tanesinin Renault Trucks ve Volvo markalarının olduğunu söyleyebiliriz. Ford ve Daimler de kendi elektrikli kamyonlarını müşterilerin beğenisine sunmuşlar. Bu büyük markaların yanı sıra bağımsız imalatçılar bu piyasada kendilerine yer bulmaya çalışıyorlar. Bağımsızlar arasında en dikkat çekenlerden birisi E-Force One isimli İsviçre’de faaliyet gösteren bir firma oluyor.
RENAULT TRUCKS
Volvo’nun bir parçası olan Renault Trucks, 2010 yılında Maxity küçük kamyonunun elektrikli versiyonunu satmaya başladı. Renault Trucks, üç elektrikli Renault Midlum prototipi ve daha sonra 2012 ile 2016 yılları arasında birkaç yıl boyunca farklı müşteriler (Carrefour, Nestlé, Guerlain) tarafından gerçek koşullarda test edilen bir Renault D ile ağır hizmet kamyonları üreten ilk şirket oldu.
Renault Trucks, ağır hizmet için tamamen elektrikli ürün gamının tüm modellerini Kasım 2022’de müşterilerin beğenisine sunmuş. Bölgesel dağıtım ve inşaata yönelik Renault Trucks E-Tech T ve C modelleri, 2023’ten itibaren firmanın Fransa’da Bourg-en-Bresse kentindeki fabrikasında seri olarak üretiliyor.
Uluslararası Enerji Ajansı’nın düzenliği yayınladığı veri tabanında bu veriler mevcuttur. Enerji Ajansı Yeşil Dönüşüm verilerini izlemek adına bu yayında elektrikli araçlarla ilgili önemli istatistikleri sıralıyor. Verinin bilimin temel taşı olması ve güvenli verinin kullanımının önemi nedeniyle bu yayını izlemekde fayda var.
E-FORCE ONE
Ocak 2014’te İsviçre markası E FORCE, değiştirilebilir bataryaya sahip 16 tonluk bir elektrikli kamyon projesine başlamış. Projeye göre aracın tavanında 18 metrekarelik fotovoltaik paneller yer alarak elektrik enerjisi ihtiyacının bir kısmını karşılamayı planlamışlar. Kamyonun bataryası 300 kWh kapasiteye sahip şekilde tasarlanmış. Mevcut durumunda güneş panelleri ve rejeneratif frenleme sisteminin (frenleme esnasında tekerleklerin kinetik enerjisini yani dönme hareketinin enerjisini geri kazanan sistem) toplam enerji ihtiyacının yüzde 23’ünü sağlamakta olduğu bildiriliyor. Aracın bir şarj ile toplam menzili 240 kilometre olarak verilmiş, enerji tüketimiyse 100 km’de 130 kWh olarak tanımlanmış. Kamyonun bir Iveco Stralis şasisine dayanıyor; ağırlığı 8 ton, brüt ağırlığı 18 ton ve
maliyeti 380.000 İsviçre frangı olarak veriliyor. Bu fiyat seviyesiyle eldeki dizel versiyonuna göre yaklaşık iki kat daha pahalı olarak satılıyor. Kamyonun işletme fiyatı 100 kilometrede 10 franktır; bu, 100 kilometrede 50 frank olan dizel versiyonundan çok daha düşüktür. Kamyonda 120 kWh kapasiteli ve 1300 kg ağırlığa sahip iki adet LiFePO4 batarya bulunuyor ve bu batarya toplam 10 dakika içinde değiştirilebiliyor.
